منتخب الانوار المضیئة فی ذکر القائم الحجة(علیه السلام) (کتاب)
«منتخب الأنوار المضیئة فی ذکر القائم الحجة علیه‌السلام» اثر سید على بن عبدالکریم نیلى نجفى از علماى قرن نهم هجرى در اثبات امامت امام عصر عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف و بیان ظهور و شرایط آن نوشته شده است.
پیشینه بحث
بحث امامت در طول ۱۴ قرن همواره یکى از مهمترین بحثها بوده و علماى شیعه و سنى توجه خاصى به آن داشته‌اند. یکى از بحث‌هاى مهم امامت نیز مسئله غیبت امام عصر و ظهور آن حضرت و چگونگى حکومت او است که در این زمینه کتابهاى فراوانى نوشته شده و رقم آنها به صدها عنوان کتاب مى‌رسد. حدود ۵۰ کتاب معتبر از اهل تسنن پیرامون امام عصر عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف در دسترس است. از جمله مؤلفات اهل سنت در این موضوع مى‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- أخبار المهدی از علامه محدث عباد بن یعقوب رواجنى (م، ۲۵۰ هجرى)
- جلال‌الدین سیوطى (م، ۹۱۱ هجرى) سه کتاب در مورد امام زمان دارد به نامهاى: البرهان فی علامة المهدی آخر الزمان - علامات المهدی - العرف الوردی فی أخبار المهدی.
- القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر از احمد بن على بن حجر مکى عسقلانى (م، ۸۵۲ هجرى)
- ابونعیم اصفهانى (م، ۴۳۰ هجرى) ۵ کتاب پیرامون آن حضرت دارد از جمله: الأربعون حدیثا فی المهدی - نعت المهدی - مناقب المهدی.
- عقد الدرر فی أخبار المنتظر از جمال‌الدین یوسف دمشقى، از بزرگان اهل تسنن در قرن هفتم هجرى.
اما از علماى شیعه، هیچ عالمى پیرامون امامت و عقاید کتابى ننوشته مگر اینکه نام حجة ابن الحسن عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف و احوالات و اخبار او را در باب و فصلى ذکر کرده، چرا که او ولىّ امر و صاحب اختیارشان است.
از جمله کسانى که کتابى مستقل در موضوع امام عصر عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف نگاشته‌اند مى‌توان به این افراد اشاره نمود:
- فضل بن شاذان نیشابورى (م ۲۶۰ هجرى).
- محمد بن ابراهیم نعمانى از بزرگان قرن چهارم که کتاب او بارها چاپ شده است.
- شیخ طوسى (م ۴۶۰ هجرى)، که کتابش بارها به چاپ رسیده.
- شیخ صدوق (م ۳۸۱ هجرى) کتاب کمال‌الدین و تمام النعمة را به یادگار گذارده است.
- ابوبکر بغدادى که از بزرگان متکلمین شیعه در قرن چهارم است.
- شیخ مفید (م ۴۱۳ هجرى) که چهار کتاب پیرامون غیبت امام عصر دارد.
مؤلف کتاب
پیرامون کتاب حاضر و نویسندۀ آن نظرات متعددى وجود دارد. اصل کتاب الأنوار المضیئة، مشترک بین دو نفر است که هر یک کتابى با این نام داشته‌اند:
- الأنوار که تعبیر به الأنوار الإلهیة فی الحکمة الشرعیه یا الأنوار المضیئة فی الحکمة الشرعیة از آن شده. این کتاب از سید على بن عبدالکریم نیلى نجفى است و همانطور که از نامش پیداست کتابى جامع است پیرامون علم کلام و فقه و اصول فقه و اسرار قرآن.
- الأنوار المضیئة در غیبت امام عصر عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف که بنابر نظر بزرگانى چون شیخ آقا بزرگ تهرانى مؤلف آن على بن عبدالحمید بن فخار بن معد موسوى است و منتخب این کتاب به نام الغیبة از على ابن عبدالکریم نیلى نجفى است.
بنابراین نویسندۀ کتاب الأنوار الإلهیة همان کسى است که منتخب الأنوار المضیئة را گردآورده و آقا بزرگ نام آن را الغیبة دانسته، گرچه دیگران نام خاصى براى آن ذکر نکرده‌اند.
سید عبداللطیف کوه‌کمرى در مقدمۀ کتاب منتخب الأنوار المضیئة اصل کتاب را از سید على نیلى نجفى دانسته و گفته منتخب آن از کسى دیگر است که ما او را نمى‌شناسیم و این کتاب را از الأنوار المضیئة در احوالات امام عصر عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف انتخاب نکرده، بلکه از الأنوار المضیئة فی الحکمة الشرعیة جمع آورى نموده است.
البته اشکال این نظریه آن است که این کتاب در احوالات امام عصر نبوده تا منتخب آن در غیبت امام عصر باشد.
روش نگارش
مؤلف بزرگوار در کتاب خویش از روش عقلى و نقلى با هم بهره برده، بدین شکل که قیاسهاى منطقى از انواع مختلف را در لابلاى مطالب کتاب و همراه روایات آورده تا هیچ اشکالى از طرف غیر شیعیان و حتى غیر مسلمانان بر کتاب وارد نشود. همچنین روایات را باذ ذکر اسناد و منابع نقل آورده است. سید على نیلى نجفى کتاب خویش را خلاصه کرده که با نام «سرور أهل الإیمان فی علامات ظهور صاحب الزمان» منتشر شده است. البته این نام را ناسخ کتاب براى آن برگزیده چون سید براى کتاب نامى انتخاب نکرده است.
محتوای کتاب
کتاب حاضر در ۱۲ فصل مرتب شده که عبارتند از:
- اثبات امامت و وجود و عصمت آن حضرت از راه عقل
- اثبات آن حضرت از قرآن
- اثبات آن از روایات خاصه
- اثبات آن از روایات اهل سنت
- ولادت آن حضرت
- سبب غیبت آن جناب
- طول عمر ایشان
- وکلاى آن جناب و راویان از او
- توقیعات شریف آن حضرت
- کسانی که آن حضرت را ملاقات کرده‌اند
- علامات ظهور حضرت
- وضعیت جهان و اجتماع در ایام حکومت حضرت مهدى عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف.
منبع
ویکی نور